Mijn kleine mening over het Antwerps stadspatrimonium

(vanop de ‘Speakers’ Bunker’ in de Wolstraat)

In het midden van de jaren 1800 vonden er talrijke protesten en demonstraties plaats in het Londonse Hyde Park. Daar bevindt zich sindsdien ook de befaamde ‘Speakers’ Corner’, een plaats voor publieke toespraken, debatten en dus ook het naar voor schuiven van meningen.

Tussen 29 mei en 1 juni 2025 organiseerde ‘Straatwerken Braderij’, een initiatief van de lokale kunstruimte ‘Dingen Die Niet Verkopen’, samen met enkele studenten van de Antwerpse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten een heuse braderij in de Antwerpse Lange Koepoort- en Wolstraat.

Er stond in de Antwerpse Wolstraat ook een ‘Speaker's Corner’, onder de vorm van een mitrailleursnest of ‘bunker’. Op 29 mei werd de installatie van deze bunker opgetrokken uit zandzakken. Een actueel symbool voor versterking, de spanningen van oorlog en conflict, bescherming tegen overstromingen, enz.

Vermomd dus als een bunker stond dit podium open voor iedereen om er op te klimmen en een gedachte, preek, mening, uitspraak, gedicht of lied,... te verkondigen.

Op 1 juni wordt de installatie van de bunker dan weer afgebroken. Vanaf 18u zullen de zandzakjes via een processie verzeuld worden naar de Oosterweelverbinding (op Linkeroever) om het verse zand daar uit te strooien over de giftige PFAS-gronden van Antwerpen.

 

Op vrijdag 30 juni maakte ikzelf van de gelegenheid gebruik om vanop de ‘Speakers’ Bunker’ mijn kleine mening over het Antwerpse stadspatrimonium naar voor te brengen. Hier een (gedeeltelijk) filmverslag, met daaronder de tekst van mijn uiteenzetting:

 

 

Dames en heren, beste medeburgers!

We staan hier niet zomaar in en rond een symbolische bunker. Het is ook een bunker op een symbolische plaats. Achter mij en hiernaast bevinden zich gebouwen (Wolstraat 27-29-31), die eigendom zijn van de stad Antwerpen. De stad verkreeg die gebouwen op het einde van de 19de eeuw, op voorwaarde dat ze ten eeuwigen dage een maatschappelijk of sociaal nut zouden behouden. Dit sociaal nut wordt vandaag nog belichaamd door de mensen van het kunstenaarscollectief Ercola, die werkzaam zijn in delen van deze gebouwen.

Sinds enige tijd echter wil het stadsbestuur deze gebouwen ‘valoriseren’. Ze worden dus verkocht aan de meest biedende. Zonder garantie op het behoud van dat maatschappelijk, sociaal nut.

Maar er is meer!

Schepen Koen Kennis (N-VA), onder andere bevoegd voor het stedelijk patrimonium, zegt dat de stad bijna 1.000 panden in bezit heeft (het zijn er ongeveer 940), die zich voor het grootste deel echter in een lamentabele toestand bevinden. Vele van deze panden zijn ook beschermd (net als delen van de gebouwen hier). Al die panden zouden dus gerenoveerd of zelfs gerestaureerd moeten worden. Wat uiteraard veel geld zal kosten.

Volgens schepen Koen Kennis is dat veel te duur en is er bovendien geen geld voor.

Mij lijkt dit een drogreden te zijn. Waarom?

Omdat de stad haar historische schulden volledig terugbetaald heeft (waar het stadsbestuur trouwens erg trots op is). Het gevolg is dat de stad niet meer om de haverklap de toestemming voor investeringen moet vragen aan de Vlaamse overheid. Ze kan een eigenhandige investeringspolitiek voeren. Omdat ze daarvoor over voldoende beleidsruimte beschikt.

Met zo’n eigenhandige investeringspolitiek kan ze, via haar eigen patrimonium, ook de druk op de vastgoedmarkt helpen verlichten. Er is op dat vlak namelijk minstens een dubbel probleem:

• er zijn te weinig betaalbare woningen beschikbaar in Antwerpen en

• er is een manifest gebrek aan ruimten om in te experimenteren op het vlak van kunst en cultuur.

Moest de stad investeren in haar eigen quasi 1.000 gebouwen, dan zou ze:

• een neerwaartse druk kunnen uitvoeren op de prijzen voor woningen en

• tegemoet komen aan de behoeften van zeer vele jongere én oudere kunst- en cultuurmakers.

Het zou heel veel miserie voor heel veel mensen kunnen wegnemen én het zou een golf van creativiteit kunnen opwekken.

Het stadsbestuur verkiest het tegenovergestelde: ze wil haar eigen patrimonium overleveren (aan bodemprijzen) aan kapitaalkrachtige bedrijven en burgers. Waardoor de prijzen verder zullen blijven stijgen, ten nadele van zeer veel gewone mensen.

In tegenstelling daarmee staat de wel zeer verregaande toegeeflijkheid van het stadsbestuur tegenover bepaalde, kapitaalkrachtige vastgoedontwikkelaars. Zo onderschreef de stad mee een hypothecair krediet voor het Botanic Sanctuary Hotel in de Lange Gasthuisstraat. Dan is het financieel risico blijkbaar geen probleem. Bovendien bedekt het stadsbestuur de daar begane bouwovertredingen met de mantel der liefde.

Eigenlijk voert het stadsbestuur met dit alles een oorlog tegen het sociaal weefsel van de stad. Wat dit stadsbestuur eigenlijk wil, is het veranderen van dat sociaal weefsel. Zij willen geen sociaal weefsel voor alle Antwerpenaren, maar wel een sociaal weefsel voor de gepriviligieerden onder ons.

Dat is wat we de politiek van de gentrificatie of van de sociale verdringing moeten noemen.

Daar kunnen we niet mee akkoord gaan!

Daarom vraag ik jullie om alle acties te ondersteunen: van alle actiegroepen en bewegingen, gaande van de kunstenaarsgroep van Ercola hier, van de bewoners van het Begijnhof aan de Ossenmarkt, van de vrienden en vriendinnen van het Maagdenhuis op de Lange Gasthuisstraat, tot en met de acties, georganiseerd door het actiecomité Stop Uitverkoop Antwerpen.

Samen maken we het verschil! Samen moeten, zullen én kunnen we het sociaal weefsel van Antwerpen redden!