zondag 16 december 2012

Verandering in A?


De kogels zijn door de kerk: Antwerpen heeft een nieuw, rechts bestuur met een programma (bestuursakkoord) en een nieuwe samenstelling van het college van burgemeester en schepenen. Ook in het district (de oude kernstad) Antwerpen werd er een merkwaardige coalitie gevormd (waarover morgen meer). Ook de linkse oppositiepartijen sp.a en PVDA beginnen zich te roeren.

Veranderingen?

De meningen over de inhoud van het bestuursakkoord lopen nogal uiteen. Terwijl de oppositie binnen de gemeenteraad spreekt over een “koud en kil beleid” (PVDA) en over “plichtjes aan de Schelde” (sp.a), wordt door nogal wat commentatoren gesteld dat de 'verandering' vrij beperkt is, want dat het 'nieuwe' beleid eerder een voortzetting inhoudt van dat van de vorige coalitie. Deze mening wordt bijvoorbeeld verwoord door de professoren Dave Sinardet en Jan Blommaert. Zo schrijft die laatste in een opiniestuk dat "de gelijkenissen met de vorige coalitie overdonderend (zijn), al ligt het voor de hand dat de waarnemers en commentatoren vooral de verschilpunten zullen zoeken en die – hoe miniem ook – als een fundamentele breuk met het verleden zullen voorstellen."

'Flinks'

Nu is het zeker zo dat het nieuwe bestuursakkoord in hoge mate een concretisering is van het denken dat Patrick Janssens uiteen zette in zijn boekje 'Voor wat hoort wat'. In dat boekje trachtte Janssens met een 'flinks' rechten-en-plichten-verhaal (vruchteloos) het gras weg te maaien voor de voeten van zijn uitdager Bart De Wever. Ook heeft Blommaert gelijk als hij verwijst naar het 'nieuwe' activeringsbeleid ten aanzien van werklozen en andere steuntrekkers en dat beleid grotendeels gelijkstelt met dat van de oude coalitie, zoals belichaamd door Monica De Coninck als toenmalig schepen van sociale zaken en voorzitter van het OCMW. Bart De Wever geeft in een televisie-interview op Canvas overigens zelf ruiterlijk toe dat hij en zijn coalitie voortborduren op “het beleid van de vorige meerderheid, waar wij overigens ook deel van uitmaakten”.

Tussenstation

Toch is daarmee de kous niet af. Er zijn wel degelijk ook grote verschillen. Zo beschouwt de nieuwe coalitie sociale steun in het algemeen slechts als een “tijdelijk” gegeven, dat steeds dient bij te dragen aan “de sociale mobiliteit”. Natuurlijk is het zo dat bijvoorbeeld een leefloon of een werkloosheidsvergoeding meestal slechts een tijdelijk karakter heeft, omdat het uiteindelijk de bedoeling is de werkloze of de bestaansonzekere aan een job te helpen. Wat echter met een sociale woning? Is het echt zo verwerpelijk dat iemand met (al dan niet) een laag inkomen in de praktijk zijn of haar hele (al dan niet actieve) leven gebruik blijft maken van die betaalbare sociale woning? Voor de nieuwe, rechtse coalitie kan dit overduidelijk niet! Volgens hen is een sociale woning slechts “een vorm van stimulans tot sociale mobiliteit ”, die “een tussenstation (kan) zijn op weg naar de reguliere markt”.


Ontwrichting

Deze opvatting getuigt niet alleen van zeer grote wereldvreemdheid. Als deze opvatting in de praktijk zou worden doorgevoerd, dan zal zij onvermijdelijk leiden tot verregaande ontwrichting van de sociale cohesie van hele stadswijken (cohesie die sowieso al als fragiel mag omschreven worden). Beeld je even in tot wat een helse permanente stoelendans dit soort ideeën aanleiding zou geven: dikwijls kansarme gezinnen, die in naam van de “sociale mobiliteit” verplicht worden hun betaalbare woning te verlaten – al dan niet omdat ze het Nederlands onvoldoende beheersen. Waar anders dan in nieuwe getto's gaan deze mensen dan terechtkomen? Is dat de manier waarop we aan integratie gaan doen? Bouwen we zo de onderlinge samenhang van onze wijken opnieuw op? Ik durf het sterk te betwijfelen.

Repressie

De rechtse coalitie weet maar al te goed dat dit ontwrichtend beleid (dat o.a. ook tot uiting komt in het totaal zinloze aangekondigde vervolgingsbeleid inzake druggebruik) uiteindelijk zal leiden tot... enorm veel sociale overlast. Die overlast willen de nieuwe bestuurders natuurlijk zoveel mogelijk in de hand houden. De nieuwbakken 'rechten-en-plichters' kiezen daartoe uitdrukkelijk voor repressie als de toe te passen 'policy of containment'. Gemeentelijke administratieve sancties (GAS-boetes) worden (nog meer) ingezet als een wapen, de politie krijgt (als enige stadsdienst!) uitdrukkelijk meer mensen en middelen toegezegd en er komt een heel arsenaal aan controles om na te gaan of iedereen wel netjes binnen de lijntjes kleurt. Terwijl Friedrich Engels van mening was dat “de staat in laatste instantie een bende gewapende mannen” is, wil het rechtse stadsbestuur in de eerste én laatste plaats deze bende gewapende mannen, nog meer dan nu al het geval is, loslaten op de stedelijke samenleving...

Cijfers

Tijdens de kiescampagne verklaarde Bart de Wever ook dat er in Antwerpen meer dan genoeg sociale woningen zijn en dat er dus geen bij hoeven te komen (ondanks een wachtlijst van meer dan 20.000 personen!). In het bestuursakkoord wordt dit standpunt klakkeloos overgenomen. Dit wordt verantwoord vanuit de vaststelling dat er in Antwerpen momenteel 11% sociale woningen zijn ten opzichte van het totale woningaanbod. Aangezien de Vlaamse regering streeft naar een gemiddelde van 10% aan sociale woningen in heel Vlaanderen, zit de stad daar dus boven. Bijgevolg hoeft er volgens de rechtse coalitie niks meer te gebeuren... Het is waar dat Antwerpen momenteel uitstijgt boven het Vlaamse streefdoel. Maar... dat Vlaamse streefdoel zelf verzinkt in het niets vergeleken met de buurlanden. In Nederland zijn er 35% sociale woningen en in Frankrijk 17%. Er mag gevreesd worden dat het de werkelijke doelstelling van de rechtse coalitie is om op termijn van 10% naar 7% sociale woningen te zakken, in de richting van het huidige Vlaams gemiddelde (dat dus het eigenlijke Vlaamse streefdoel niet eens benadert!). Als de rechtse coalitie dit zou waarmaken, dan zal daardoor het Vlaams gemiddelde aan sociale woningen nog verder achteruit gaan en zich daarmee nog verder verwijderen van het streefdoel. De woningnood zal er in elk geval niet mee bestreden worden.

Onderwijs

Hoewel de nieuwbakken onderwijsschepen Claude Marinower in een televisieinterview verklaarde dat er dringend iets moest gedaan worden aan de tekorten in het onderwijs én aan de jaarlijks terugkerende schrijnende taferelen bij het inschrijven van onderwijsplichtige (!) kinderen, is er daarover in het bestuursakkoord bitter weinig te vinden. Weliswaar zegt de nieuwe, rechtse coalitie dat “de komende 6 tot 10 jaar van levensbelang zullen zijn voor het onderwijs in Antwerpen en dus voor de toekomst van de stad”. Om die toekomst veilig te stellen wil de rechtse coalitie “een integrale netoverschrijdende aanpak” en “een Antwerps schoolpact”. Belangrijk daarbij is dat er een oplossing komt voor het tekort aan plaatsen en leerkrachten in het onderwijs (geschat wordt dat er op termijn 23.500 plaatsen voor leerlingen bij moeten komen). Erg ver komt de nieuwe coalitie echter niet. Zij beperkt zich tot de opvatting dat “de stad coördineert en pre-financiert desgevallend over de netten heen om het tekort aan plaatsen aan te pakken”. Waarmee de stadskas dus krediet zal verstrekken aan het vrije (voornamelijk katholieke) onderwijs, dat zich volgens een CD&V-blogger naar verluidt “in de handen wrijft”. De inschrijvingsproblemen in het onderwijs worden door het rechtse college dan weer doorgeschoven naar de lokale overlegplatformen...

Pedagogisch project

Het stedelijk onderwijsnet van Antwerpen heeft zoals bekend een eigen pedagogisch project. Met dat project werd maximaal ingezet op integratie en ontplooiing van de eigen capaciteiten van kansarme kinderen en jongeren. In de oorspronkelijk formatienota van Bart De Wever werd daarover onheilspellend gezegd dat “we niet langer alleen uit(gaan) van kansarme kinderen”. Deze zin als dusdanig is niet meer terug te vinden in het bestuursakkoord. Toch wil dat in het geheel niet zeggen dat de rechtse coalitie het pedagogisch project van het stedelijk onderwijs nu omarmt. Integendeel: “achterstandsgroepen” wordt een verlengde schooldag in het vooruitzicht gesteld (terwijl het precies deze groepen zijn die nu al getuigen van veel voorkomende schoolmoeheid, wat door de verlenging van de schooldag nog versterkt dreigt te worden). Verder beperkt het rechtse bestuur zich tot veel goede (?) voornemens om industrie en onderwijs beter op elkaar af te stemmen. Uiteraard eerder in functie van de noden der industrie, dan wel van pedagogische bekommernissen...

Klimaatcrisis

Nieuw is ook dat er in het bestuursakkoord zelfs geen lippendienst wordt bewezen aan het bestrijden van de klimaatcrisis en haar potentieel nefaste gevolgen. Hoewel iedereen ondertussen wel weet dat de klimaatwijziging onder meer zorgt voor een stijgende zeespiegel – waar een getijdenrivier als de Schelde toch mee de gevolgen van zal ondergaan – komt het begrip 'klimaat' in het bestuursakkoord enkel ter sprake onder de noemer 'investeringsklimaat'... Het is alsof het rechtse bestuur zich volkomen veilig waant achter de waterkeringmuur aan de Scheldekaaien. Terwijl de stad kreunt onder het fijn stof, maakt het bestuursakkoord ook daar geen woorden aan vuil. Wel zal de stad het gebruik van “houtkachels en open haarden” ontmoedigen “bij mistig weer” (het staat er écht!), zullen “voertuigen die niet voldoen aan bepaalde milieunormen” (welke?) via “nummerplaatherkenning” “zonodig beboet worden” in de hoop ze zo “te weren” “uit de kernstad binnen de Ring”. Blijkbaar gaat de rechtse coalitie ervan uit dat de lucht boven de kernstad stil zal blijven hangen en moet de bevolking in districten als pakweg Deurne of Merksem haar plan maar trekken...

Stadsschuld

Antwerpen torst zoals geweten nog steeds een grote, historische schuldenlast. Dit als gevolg van het feit dat de stad bij de fusie der gemeenten niet kon rekenen op een schuldkwijtschelding (wat bijna alle andere gefuseerde gemeenten wel verkregen). De Antwerpse schuld zelf was de prijs die de stad betaalde voor onder meer de uitbouw van de haven. Over de nog uitstaande historische schuld (momenteel nog ongeveer 1,1 miljard € waarvan jaarlijks 52 miljoen € wordt afbetaald) zegt het rechtse bestuur “tegen het einde van de legislatuur” deze “volledig weg” te willen werken. Er wordt wel niet bijgezegd hoe dat dan precies zal gebeuren. Meer nog, er wordt abstractie gemaakt van het feit dat uittredend schepen van Financiën Luc Bungeneers (sinds enige tijd óók van OpenVLD overgelopen naar N-VA) in een interview op Radio Centraal van mening was (is?) dat “de totale historische stadsschuld, inclusief de tekorten van de ziekenhuizen, maar in 2023 (zal) afbetaald zijn”. Tegen die tijd zal Antwerpen overigens een nieuwe schuldenlast hebben opgebouwd die... bijna even groot zal zijn als de oude.

Fiscaliteit

Daarom echter niet getreurd. Het stadsbestuur neemt zich immers voor “een gunstig fiscaal ondernemingsklimaat” te scheppen “in nauw overleg met de betrokken sectoren”. Eerlijk gezegd, het fiscaal ondernemingsklimaat is nu al uitzonderlijk vriendelijk voor de ondernemingen. Zo draagt de opbrengst van de belasting op drijfkracht momenteel voor slechts 6,9% bij aan de stadskas. Meer nog, het gaat hier om de enige belasting waarop een maximumplafond van 3,7 miljoen € werd ingesteld (dit vooral om BASF te 'plezieren')! Via enkele andere belastingen dragen de bedrijven daarnaast nog eens 3,65% bij aan de stadskas. Maar... de individuele belastingplichtigen (de gewone mensen, zeg maar) dragen 32,62% bij! 
Vergelijken we dit nu eens met (pakweg) buurgemeente Zwijndrecht. Daar dragen de burgers via de aanvullende personenbelasting slechts 5,23% bij, terwijl de bedrijven instaan voor 36,92% (via de belasting op drijfkracht) en 7,69% (via taksen op tanks, vergaarbakken en -bekkens).
Precies het omgekeerde van Antwerpen, dus. Werd in Zwijndrecht door de betrokken bedrijven nu alles ingepakt in kartonnen dozen om te verhuizen? Hoegenaamd niet. Waarom moeten de reeds erg gunstige belastingen voor schatrijke bedrijven in Antwerpen dan ineens nog gunstiger gemaakt worden? We zwijgen dan nog zedig over de bijzonder 'ondernemingsvriendelijke fiscaliteit' in de om de welig tierende fiscale fraude bekend staande diamantsector...

Stijlbreuk

Een andere verandering is die in de stijl. Terwijl de stijl van het vorige bestuur inderdaad omschreven mag worden als 'zakelijk' (en daardoor ook nogal afstandelijk, zoals het een koele manager als Patrick Janssens betaamt), kondigt het nieuwe, rechtse bestuur zich niet alleen aan als koud en kil, maar vooral als... gebrand op de confrontatie! Het mag dan al zo geweest zijn dat de praktische politiek van centrum-linkse en centrum-rechtse coalities weinig van elkaar verschilt (wat overigens mee de zogenoemde 'volatiliteit' van het kiezerskorps helpt verklaren), déze rechtse coalitie heeft minstens de ambitie om daar verandering in te brengen. In die zin gaat het om een breuk met wat de Brits-Pakistaanse auteur Tariq Ali “the politics of the extreme center” heeft genoemd (waarmee hij de eenvormigheid van de neoliberale centrum-politiek tracht te beschrijven). De rechtse coalitie wil expliciet het gevecht aangaan met alles wat vocaal is in de samenleving. Zo stelt Bart De Wever uitdrukkelijk dat hij “nooit interesse” heeft gehad “en ook nooit zal hebben” in wat mensen als Tom Lanoye zoal beweegt, terwijl Liesbeth Homans expliciet de vakbonden aanvalt in haar eerste grote kranteninterview. Dat is dan ook het echte doel van de rechtse coalitie in het algemeen en van de N-VA in het bijzonder: het vernietigen van het bestaande sociale weefsel én van de sociale bewegingen (wat Dominique Willaert van Victoria Deluxe in het laatste nummer van het Vlaams MarxistischTijdschrift omschrijft als “het maatschappelijk middenveld”, bestaande uit “milieu- en vredesbewegingen, vakbonden, sociaal-culturele organisaties, buurtcomités, het welzijns- en opbouwwerk, verenigingen waar armen het woord nemen, allochtone zelforganisaties, ...”).

De belangrijkste verandering

Echter, “elk nadeel heb ze voordeel”, zoals Johan Cruyff al zei. Want de belangrijkste verandering..., die is niet terug te vinden in de tekst van het bestuursakkoord. Men zal de rechtse bestuurders er ook nergens iets over horen zeggen. Die verandering is dat de band tussen (de top van) vele sociale bewegingen – niet in het minst de vakbonden! – en het stadsbestuur zo goed als volledig én eenzijdig is doorgeknipt. Het is te hopen dat de sociale bewegingen deze ongevraagde vrijheid naar waarde weten te schatten. Zich complexloos verzetten tegen de concrete uitvoering van de rechtse plannen, dát zou nog eens een vernieuwing zijn! Meer nog, laten we niet alleen hopen dat dit gebeurt. Laten we er ook daadwerkelijk voor ijveren. Om nogmaals Dominique Willaert te citeren: “Het maatschappelijke middenveld moet op zoek hoe er stedelijke allianties kunnen worden ontwikkeld rond cruciale uitdagingen m.b.t. onze toekomst”, terwijl “links-progressieve partijen het middenveld (moeten) durven uitdagen om samen een nieuw politiek project voor onze steden te ontwikkelen”. Dat is inderdaad de dubbele uitdaging die voor ons ligt!

zondag 9 december 2012

De moeizame weg naar de oppositie


Zoals we eerder reeds schreven, was het Bart De Wever's ultieme doel om in Antwerpen 'de socialisten te verdrijven van de macht'. Daar is hij sneller in geslaagd dan hij zelf ooit gehoopt had. De verdienste daartoe komt hem echter in het geheel niet toe. Ze is louter te wijten aan de ronduit perverse machtsgeilheid van de lokale christen-democraten. Zoals Bart De Wever zelf verklaart: “Ik kon natuurlijk niet voorspellen dat CD&V afzonderlijk zou verder gaan".

Snel akkoord?

Naar eigen zeggen, ging De Wever er eind oktober vanuit dat een akkoord bereiken met de uiteindelijke gesprekspartners van OpenVLD en CD&V erg gemakkelijk ging zijn. “Over 85% kunnen we het snel eens geraken”, aldus De Wever. Snel is wel een heel rekbaar begrip. Zo duurden de gesprekken over het thema stadsontwikkeling alleen al niet minder dan 23 uren! Blijkbaar liggen de overige 15% ook heel moeilijk, want bijna twee maanden later is er van een omvattend akkoord nog steeds geen sprake. Nu wordt aangekondigd dat het voor midden december zal zijn. We zullen dan kunnen zien of Marc Van Peel (CD&V) erin geslaagd is om het volgens hem “hardvochtige” sociale onderdeel van De Wever's formateursnota “grondig aan te passen”, dan wel of het alleen zal gaan om cosmetische veranderingen. Vooralsnog moeten de laatste knelpunten nog ontward worden (naar verluidt “15 knelpuntjes”) én... moet alles ingepast worden in het financiële plaatje. Ook dat belooft moeilijk te worden.

Trouweloos Groen

Tussendoor kreeg de in de steigers staande nieuw-rechtse coalitie nog goed nieuws te horen. Zo werd er een opening gemaakt in het district Antwerpen. Daar liggen de kaarten erg moeilijk. De Stadslijst van sp.a en CD&V gebaarde daar van krommen haas en deed net of er op het overkoepelend stedelijk niveau geen breuk in de onderlinge verhoudingen was gekomen. Met Groen had de Stadslijst eind oktober een partnerschapsakkoord om samen te zoeken naar een meerderheid in het district Antwerpen. Zo'n meerderheid kon er komen, als men in zee zou willen gaan met de PVDA (die in het district Antwerpen 3 verkozenen heeft). Probleem was echter dat de CD&V-vleugel van de Stadslijst niet wou weten van de PVDA, terwijl ook Patrick Janssens er niet warm voor liep (om het zacht uit te drukken). Waarop alles leek stil te vallen. Achter de schermen werden echter andere contacten gelegd. Uiteindelijk vroegen de verkozenen van Groen op een ledenvergadering om een onderhandelingsmandaat voor een districtscoalitie met... N-VA en OpenVLD. De leden stemden daarmee in.

Onbegrijpelijk

Het is quasi onbegrijpelijk waarom Groen zich heeft laten verleiden tot zo'n trouweloze keuze. Naar eigen zeggen“speelt het BAM-tracé en het sociaal beleid niet mee in het district” (wat nog te bezien valt – er is immers nog geen zicht op het uiteindelijke sociaal en mobiliteitsbeleid van de stad, aangezien de inhoud van het stedelijke bestuursakkoord nog niet bekend is). Ook denken sommigen binnen de groene partijtop naar verluidt dat deze districtscoalitie “er mee voor zal zorgen dat De Wever Groen in het district Borgerhout niet te veel dwars zal zitten”. Dat lijkt echter ijdele hoop (zie verder).

Propagandistische meevaller voor N-VA

Eigenlijk ondermijnt de ecologistische partij met deze keuze voor Rechts haar eigen oppositie op het overkoepelend stedelijk niveau. Wat daar 'onaanvaardbaar' is, kan immers blijkbaar wel in het district. Bovendien helpt Groen de N-VA hiermee aan een propagandistische meevaller van formaat. De lijsttrekster van de N-VA in het district Antwerpen is immers de Vlaams-Koerdische Zuhal Demir. N-VA zal dankzij Groen dus de pluim op de hoed kunnen steken de eerste 'allochtone' districtsburgemeester te hebben geleverd. Waarmee heel wat argumenten omtrent het 'extreem flamingantisme' van de N-VA meteen weer gepareerd kunnen en zullen worden. Tenslotte slaat Groen met deze beslissing de hoop aan diggelen van velen om tenminste ook in de kernstad een progressieve coalitie aan de macht te helpen brengen. Wat Groen met deze beslissing hoopt te kunnen winnen (behoudens een paar postjes) is volstrekt onduidelijk. Persoonlijk denk ik dat de beslissing vooral genomen werd vanuit een primair soort anti-socialisme. Het is bekend dat vele groenen (zeker in de kernstad) een immense afkeer hebben van de 'baronnen' van de sp.a. Die afkeer is begrijpelijk (de 'baronnen' hebben er tenslotte mee voor gezorgd dat er van 'socialisme' nog maar weinig sprake is bij de sp.a). Alleen, nu de sp.a op het niveau van de overkoepelende stad zelf in de oppositie zit, is de 'macht' van die 'baronnen' lang zo groot niet meer. Groen heeft zichzelf – maar ook de gehele progressieve linkerzijde – hiermee dan ook stevig in de voet geschoten. De N-VA haalt grijnzend weer een nieuwe slag thuis. Dankzij Groen!

Borgerhout

Anders verliepen de zaken in Borgerhout. Daar slaagden de kartellijst sp.a-Groen en PVDA er wel in om een progressieve meerderheid te smeden. Borgerhout is wel een beetje een 'speciaal' district. Zo bestond er daar geen Stadslijst van sp.a met CD&V. Wel vormden sp.a en Groen er – net als bij de vorige verkiezingen – een kartellijst. CD&V (2 verkozenen) viel onmiddellijk na de verkiezingen dan weer uit elkaar. Het dissidente raadslid Luc Moerkerke stapte er uit CD&V en zal zetelen als onafhankelijke. Hij onderschrijft nu de progressieve coalitie, waardoor die beschikt over een meerderheid van 14 op 25 zetels. Daardoor zal Borgerhout wellicht ook het enige district worden, waar de N-VA niet mee aan de macht zal zijn. Borgerhout is verder ook de eerste gemeente ooit waar de PVDA deelneemt aan het bestuur. Advocate Zohra Othman wordt schepen van Jeugd, Diversiteit en Samenlevingsopbouw. In een interview zegt ze dat de districtscoalitie wil “inzetten op meer publieke voorzieningen en een sterker sociaal weefsel”, want "Borgerhout is een gemeente met veel jongeren en veel diversiteit, veel armoede en werkloosheid. We moeten daar werk van maken". Verder neemt de progressieve coalitie ook stelling in het globale mobiliteitsdossier. Zohra Othman: “Borgerhout is volgebouwd. Meer parken, meer pleinen en meer groen zijn een noodzaak. We zijn absoluut tegen het BAM-tracé voor de ontsluiting van de ring rond Antwerpen. We willen de overkapping van de ring. Zo komt er veel meer plaats vrij voor groen in Borgerhout en wordt Borgerhout een stuk gezonder: minder fijn stof en minder lawaai.” Tenslotte is er in het progressieve bestuursakkoord zeer veel aandacht voor de participatie van de burgers.

Zure reactie

De in de steigers staande stedelijke nieuw-rechtse coalitie reageerde onmiddellijk afwijzend. In een gemeenschappelijke persmededeling stellen de Borgerhoutse N-VA, Open VLD en CD&V "met spijt vast (te stellen) dat veiligheid niet behoort tot de prioriteiten van het nieuwe districtsbestuur en dat het bestuursakkoord meer aandacht spendeert aan natuurbeleving met bijenhotels, eekhoorns, gierzwaluwen en eetbaar groen dan aan de aanpak van de drugshandel en criminaliteit". Waarmee nieuw-rechts meteen zeer duidelijk de eigen prioriteiten in de verf zet. Pijnlijk ook dat iemand als Nahima Lanjri zich daar achter meent te moeten scharen...

Waar is het ACW?

Heel opvallend bij dit alles is de oorverdovende stilte die opklinkt vanuit het ACW-hoofdkwartier aan de Nationalestraat. Inderdaad, de tot nu toe zeer invloedrijke christelijke arbeidersbeweging ondergaat blijkbaar alles in grote stilte. Het vertrek van de CD&V uit de Stadslijst, de coalitievorming met de N-VA en OpenVLD, de keuze van Groen voor een districtscoalitie met liberalen en nationalisten in de kernstad Antwerpen, de zure reactie tegen de progressieve coalitie in Borgerhout van o.a. Nahima Lanjri,... het deert hen allemaal blijkbaar niet. Toch is het niet zo dat de deelorganisaties van het ACW (en zeker hun activisten niet) nu ineens staan te springen van vreugde om zoveel rechts jolijt. Wel is het zo dat het gehele ACW in de touwen hangt, murw geslagen door de naschokken van het Dexia-debacle. De keldering van deze 'systeembank' heeft immers ook de speculatieve investeringen via de Arco-vehikels doen ineenstorten. Het resultaat daarvan is dat het ACW een grootscheeps herstructureringsplan dient door te voeren. Mede ten gevolge van dit plan, zal een aanzienlijk deel van hun kader op brugpensioen gestuurd moeten worden. Waardoor het ACW meteen beroofd wordt van een groot deel van haar praktische kennis en ervaring. Kortom: de christelijke arbeidersbeweging heeft momenteel andere dan politieke zorgen...

Inmiddels bij sp.a...

De mislukking van Patrick Janssens' plan om via de vorming van een Stadslijst met CD&V 'incontournable' te blijven, doet de sp.a zoals bekend in de oppositie terechtkomen. Daarmee is echter lang niet alles gezegd. Want, hoe moet het nu verder met de sp.a? Decennialang zijn de sociaaldemocraten het gewoon geweest de stad mee te besturen. Hun politiek personeel bestaat dan ook, naast enkele ervaren 'bestuurders', uit veel volgzame meelopers. Die laatsten moesten jarenlang ook niks anders doen dan de politiek van de 'bestuurders' zwijgend ondersteunen met hun stem in de gemeenteraad. Ook al zegt oud-burgemeester Bob Cools terecht dat “oppositie voeren heel plezierig kan zijn”, de 'bestuurders' zelf hebben niet veel zin in oppositie voeren, terwijl de overige raadsleden er wellicht niet eens de bekwaamheid voor hebben. Militanten aan de basis, in de wijken en bedrijven, heeft de sp.a ook al niet echt meer in overvloed. Daarvoor hebben de 'bestuurders' de partijwerking al veel te lang lam gelegd. Het is dan ook moeilijk in te schatten hoe de sp.a haar oppositierol nu concreet gaat invullen. Of, zoals ook in Antwerpen geldt wat Carl Devos vertelt over de sp.a in haar geheel: “De kameraden moeten dringend de straat op en op termijn hun hele partij binnenste buiten keren om ze vrijwel helemaal opnieuw op te bouwen”.

... en bij het ABVV

Een gebrek aan actieve militanten kan men de socialistische vakbond dan weer niet aanwrijven. Het ABVV beschikt over honderden militanten in tal van bedrijven en openbare diensten op Antwerps grondgebied. Daarmee is echter lang niet alles gezegd. Ten eerste is het zo dat die militanten weliswaar werkzaam zijn in de Antwerpse economie, maar daarom nog niet in Antwerpen wonen. Ten tweede is de leiding van het ABVV verdeeld. Onder hen bevinden zich naast sympathisanten (om niet te zeggen leden) van radicaal-linkse partijen als PVDA en Rood! vooral ook vele sp.a-ers. Bij die laatsten heerst er een zekere onvrede over de 'scheurmakers' van radicaal-links, die in hun ogen de sp.a-nederlaag veroorzaakt hebben (al wordt er ook ruiterlijk toegegeven dat de keuze voor een kartel met de 'tsjeven' daar ook voor veel tussenzat). Daarnaast zit de neiging om als vakbond een eigen (lees: niet-partijpolitieke maar vooral pragmatische) koers te varen er diep in. De verdeeldheid, samen met dit pragmatisme, zorgt er mee voor dat we van het ABVV tot op de dag van vandaag nog niets gehoord hebben over de plannen die Bart De Wever heeft met Antwerpen.

Ontslag Patrick Janssens

Uittredend burgemeester Patrick Janssens ziet de bui hangen. Hij neemt dan ook nu reeds ontslag als gemeenteraadslid. In zijn eigen woorden: “Ik ben de vele tienduizenden kiezers die geloven in ons project voor Antwerpen zeer dankbaar en ben ervan overtuigd dat we dat project ook vanuit de oppositie verder kunnen en moéten bewaken. (...) Maar dat gebeurt beter door andere mensen dan door een ex-burgemeester”. De beslissing tot ontslag op zich is niet echt verwonderlijk. Janssens is altijd al louter geïnteresseerd in 'realisaties' waar hij mee kan uitpakken. Zolang de stadsfinanciën zulke 'realisaties' onmogelijk maakten, was hij niet geïnteresseerd in een uitvoerend mandaat en liet hij de burgemeestersstoel warm houden door Leona Detiège. Zodra het geld echter beschikbaar kwam (vanuit de Vlaamse overheid) om 'dingen waar te maken', organiseerde Janssens via de Visa-affaire zijn eigen coup d'état. Nu er voor hem geen eer meer te behalen valt, zet hij onmiddellijk een stap opzij. Persoonlijk meen ik dat hiermee de leegloop bij de Antwerpse sp.a nog maar begonnen is. De partij dreigt daarbij achter te blijven als een zo goed als lege doos.

Tegenbeweging?

Hoe interessant het ook mag lijken, politiek bestaat gelukkig niet alleen uit de perikelen van partijen en personen en hun onderlinge wisselwerking. Er is ook nog zoiets als de maatschappelijke rol van sociale lagen en hun bewegingen. Daar lijkt een en ander stilaan in beweging te komen. Niet toevallig is het in de eerste plaats de meer creatieve laag van de bevolking die van zich doet spreken. Op zich is het voorstel van Behoud de Begeerte om het Pieter De Coninckplein om te dopen in Herman De Coninckplein niet meer dan een ietwat ironische speldeprik naar Bart De Wever toe. De burgemeester-in-spé kon er echter niet mee lachen en bruuskeerde meteen het hele artiestengilde. Waarmee hij meteen aantoonde dat hij er in de verste verte niet aan denkt om een verzoener te worden. Integendeel, hij blijft de man van het conflict en de confrontatie. In kringen van Ademloos, maar ook bij delen van de socialistische vakbond van het stadspersoneel (de ACOD-LRB) doen ondertussen ideeën opgeld om die confrontatie-logica te beantwoorden middels eigen mobilisaties. Zo circuleren er ideeën om de installatie van de gemeenteraad en van het nieuwe college te 'begroeten' met een of andere vorm van manifestatie. Tot nu toe behoort dit alles slechts tot de ruimte van de ideeën en staat er weinig concreets op stapel. Dat kan echter snel veranderen.

Zelfstandig optreden

De nieuwe, sinds mensenheugenis niet geziene situatie, waarbij Antwerpen exclusief door Rechts bestuurd wordt, zorgt voor de sociale meerderheid in de stad uiteraard voor problemen, maar misschien ook voor mogelijkheden. Het decennialange bestuur door sociaal- en christen-democraten heeft er niet zelden voor gezorgd dat sociale bewegingen aan de basis afleerden om zelf actief te strijden. In het prille begin werd dit nog tegengewerkt door de meer verstandige socialistische voormannen. Zo is er een leerrijke anekdote bekend uit de periode van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toen wisten dokwerkers en scheepsherstellers middels een wekenlange (door trotskisten geleidde) staking af te dwingen dat ze 'bibbergeld' kregen om te werken terwijl de vliegende bommen vielen. De toenmalige ACOD-vakbondsleider van het stadspersoneel (een zekere Frans Lauwers, vader van de huidige lokale sp.a-voorzitter!) ging toen naar burgemeester Camille Huysmans, met de vraag om ook aan het stadspersoneel dergelijk 'bibbergeld' uit te keren. Huysmans antwoordde daarop dat het stadspersoneel deze premie ook kon krijgen, als... "ze ook konden staken zoals de mannen van shop en dok". Dat standpunt verplichtte Frans Lauwers ertoe om een degelijke, militante vakbondswerking uit te bouwen (wat hij gelukkig ook deed). Waarmee de basis gelegd werd voor de uitbouw van een sterke socialistische overheidsvakbond bij het stadspersoneel.

Verschraling

Deze alertheid om de opbouw van eigen, militant-socialistische organisaties met een zelfstandige activiteit uit te bouwen, ging in de jaren daarna grotendeels verloren. Al te dikwijls stelden vakbondsverantwoordelijken zich ermee tevreden een beroep te doen op de 'bevriende' politici. Daardoor ging het zelfstandig optreden van vele militanten stilaan verloren. Dat proces werd nog versneld door de opkomst van het Vlaams Blok/Belang. Uit angst de extreem-rechtse oppositie in de kaart te spelen, werd de kritiek op beleidsmaatregelen (die er intern vaak was) eenvoudigweg ingeslikt. De huidige woordvoerder van de actiegroep stRaten-Generaal, Manu Claeys, wees in zijn boek 'Het Vlaams Blok In Ieder Van Ons' op de nefaste gevolgen daarvan. Het verdwijnen van een zelfstandige, maatschappijkritische activiteit van de sociale bewegingen zorgde er jarenlang voor dat het maatschappelijk en daarmee ook het politieke debat langzaam verschraalde. Het simpele gegeven dat de sociaaldemocraten geen deel meer gaan uitmaken van de macht kan dan ook bevrijdend werken voor tal van sociale bewegingen.

Het voorbeeld uit Aalst

De activisten uit de sociale bewegingen (en in de links-progressieve partijen!) in Antwerpen doen er daarbij goed aan om ook eens over de grenzen van de eigen stad te kijken. Zo is er bijvoorbeeld iets interessants aan het gebeuren in Aalst. De beslissing van de lokale sp.a om er deel te nemen aan een coalitie met N-VA en CD&V deed heel wat stof opwaaien. Heel wat Aalstenaars zagen dat duidelijk niet zitten. Onder de naam Noig Verontruste Aalstenaars verenigden ze zich in een gezamenlijk front. Secretarissen, militanten en leden van ABVV-centrales, van de PVDA, van andere linkse organisaties zoals Rood!, mensen uit het culturele veld en vele anderen nemen zich vast voor om de komende zes jaren actief oppositie te voeren, binnen en buiten de gemeenteraad. Het doet een beetje denken aan wat er in Antwerpen bestond eind jaren '70, begin jaren '80: een zeer breed Anti-Fascistisch Front, met een grote deelname vanuit de georganiseerde arbeidersbeweging (vakbonden, jeugdorganisaties en politieke partijen). Dat is wat vandaag in Antwerpen opnieuw moet gebeuren: een breed front vormen, binnen en buiten de gemeenteraad. Ditmaal niet om het fascisme te bestrijden, maar wel om daarmee een cordon sociale te leggen rond de nieuw-rechtse coalitie. Waarop wachten we?